شب قدر در نظر مسلمانان، برترین و بافضیلت‌ترین شب سال می‌باشد؛ از این‌رو، «لیلة‌العظمه» و «لیلة‌الشرف» نیز نامیده می‌شود. « قَدْر» کلمه‌ای عربی به معنای اندازه، تقدیر و سرنوشت است. در قرآن و روایات ارزش شب قدر بیش از هزار ماه آمده است زیرا شب رحمت الهی و آمرزش گناهان است و در آن، فرشتگان به زمین می‌آیند و به روایت بعضی احادیث شیعه، مقدرات سال آینده بندگان را بر امام عرضه می‌کنند. در قرآن کریم، سوره‌ی قدربه طور کامل به توصیف و ستایش شب قدر پرداخته و ارزش این شب را بیش از هزار ماه میخواند. همچنین آیات یکم تا ششم سوره دخان نیز به اهمیت و مقدرات این شب می‌پردازد. امام باقر(علیه‌السلام) در توضیح آیه چهار سوره دخان می‌گوید هر ساله در این شب، تقدیر سال آینده هر انسانی نوشته می‌شود. بنابر روایتی از پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم)، شب قدر از موهبت‌های خدا بر مسلمانان است و هیچ‌یک از امت‌های پیشین از این موهبت برخوردار نبوده‌اند. در حدیثی دیگر می‌فرمایند شب قدر، سَروَر شب‌هاست. امام صادق(علیه‌السلام) هم این ماه را بهترین ماه دانسته‌اند و قلب ماه رمضان را شب قدرمی‌خوانند. بنا بر منابع اسلامی، شب قدر شب ویژه رحمت الهی و آمرزش گناهان است و شیطان در این شب به غل و زنجیر کشیده شده و درهای بهشت برای مؤمنان باز می‌شوند. در مورد اینکه شب قدر کدام یک از شب‌های سال است، دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد . در آیات و روایات، تصریحی به اینکه شب قدر در کدام یک از شب‌های ماه رمضان، وجود ندارد اما تاکید دارند به اینکه که شب قدر در ماه رمضان واقع شده است. روایات شیعه بر احیا گرفتن سه شب ۱۹، ۲۱ و ۲۳ ماه رمضان اشاره دارند و به شب بیست و سوم بیش از بقیه شب‌ها تأکید شده است. بنابر روایتی دیگر، شب نوزدهم تقدیرها نوشته می‌شود و در شب بیست و یکم، قطعی می‌گردد و در شب بیست و سوم امضای نهایی اتفاق می‌افتد. اهمیت شب عظیم قدر علاوه بر تقدیر امور، آمرزش گناهان و نزول فرشتگان به طور اخص با نزول قرآن مجید در این شب سرنوشت‌ساز مرتبط می‌باشد. آیه اول سوره قدر و آیه سوم سوره دخان، بیانگر نزول قرآن در شب قدر است. برخی کارشناسان نیز معتقدند آغاز نزول تدریجی قرآن در ماه رمضان بوده است، اما بیشتر مفسران معتقدند در این شب، قرآن به صورت یکباره از لوح محفوظ به بیت المعمور یا قلب پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) نازل شده که به آن، نزول دفعی یا نزول اجمالی قرآن می‌گویند. در شب قدر به خواندن دعاهایی از جمله "جوشن کبیر"، "دعای افتتاح" و "ابوحمزه ثمالی" سفارش شده است زیرا انسان با یادآوری لطف، گذشت، کرم، رحمت و بخشش بی‌پایان خدای مهربان او را در کنار و دستگیر خویش می‌بیند و نور امید در دلش می‌درخشد. ذکر معروف شب قدر، دعایی از امام زین العابدین(علیه‌السلام) ، سیّد الساجدین، می‌باشد. در بخشی این دعا شریف میخوانیم:
« اللَّهُمَّ إِنِّی أَمْسَیْتُ لَکَ عَبْدا دَاخِرا لا أَمْلِکُ لِنَفْسِی نَفْعا وَ لا ضَرّا وَ لا أَصْرِفُ عَنْهَا سُوءا .... اللَّهُمَّ لا تَجْعَلْنِی نَاسِیا لِذِکْرِکَ فِیمَا أَوْلَیْتَنِی وَ لا [غَافِلا] لِإِحْسَانِکَ فِیمَا أَعْطَیْتَنِی وَ لا آیِسا مِنْ إِجَابَتِکَ وَ إِنْ أَبْطَأَتْ عَنِّی فِی سَرَّاءَ [کُنْتُ] أَوْ ضَرَّاءَ أَوْ شِدَّهٍٔ أَوْ رَخَاءٍ أَوْ عَافِیَهٍٔ أَوْ بَلاءٍ أَوْ بُؤْسٍ أَوْ نَعْمَاءَ إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعَاءِ
(خدایا شام کردم درحالی که برای تو تنها بنده کوچک و خواری هستم، که برای خویش سود و زیانی را به دست ندارم،و نمی توانم از خود پیش‌آمد بدی را بازگردانم ... خدایا مرا فراموش کننده ذکرت قرار مده، در آنچه سزاوار آنم فرمودی، و نه فراموش کننده احسانت، در آنچه عطایم نمودی، و نه ناامید از اجابتت، گرچه مدت زمانی طولانی گردد، چه در خوشی یا ناخوشی، یا سختی، یا آسانی، یا عافیت، یا بلا، یا تنگدستی، یا در نعمت همانا تو شنونده دعایی).
منابع
Report