خون شهدای هفده شهریور1357، سرخط پیروزی انقلابی مردمی

کشتار ظالمانه مردم در 17 شهریور 57 به دست نظامیان رژیم پهلوی، درهم شکستن هیبت شاهنشاهی را سرعت بخشید.

اعتراضات سراسری در 17 شهریور سال 57 اتفاق خوفناک نظامی عظیمی بود که فضا مبارزات ضد شاهنشاهی مردم ایران را دگرگون ساخت و چهره آشتی‌ناپذیر رژیم را برملا کرد که البته نمود مهم آن در میدان ژاله پایتخت(میدان شهدا کنونی) رخ داد. آمار کشته‌­ها و مجروحان این حمله چنان بالا بود که به عقیده مورخان این هجوم مأموران گارد حکومتی به معترضان به سیاست‌­ها و برنامه­‌های شاه پهلوی یکی از رنج‌­آور­ترین وقایع انقلاب را رقم زده است و به این خاطر در تقویم ایران از هفدهم شهریور 57 به «جمعه خونین» و «جمعه سیاه» نام برده می‌­شود.

مقامات نظامی پهلوی کشته‌شدگان آن روز را جمعاً ۸۷ کشته و ۲۰۵ مجروح اعلام کردند اما مخالفان رژیم اظهار داشتند که تعداد شهدا بیش از چهار هزار نفر بوده است که تعداد 500 نفر از کشته‌­ها مربوط به معترضان میدان ژاله تهران بود. در این حرکت انقلابی شدید برای اولین بار هدف تظارهرکنندگان، تشکیل حکومت جمهوری بود. در گزارشات نقل شده به عدم آگاهی بسیاری از معترضان از وضع حکومت نظامی آن روز در تهران و یازده شهر دیگر اشاره شده است.

زیبگنیف برژینسکی، مشاوره امنیت ملّی آمریکا، شدّت قتل عام جمعه خونین را اینگونه توصیف کرده است:" رویداد میدان ژاله چنان خونین و مرگ­بار بود که کشمکش‌­های گذشته میان دولت و مخالفان را از یاد برد. این رویداد، پایان شورش‌­های پراکنده و مقطعی و آغاز انقلاب واقعی بود".

خیزش انقلابی 17 شهریور 57 به عقیده تحلیلگران سیاسی، چراغ پیروزی حکومت مدنظر مردم و هدایتگران­‌شان را روشن ساخت. این ماه مصادف با ماه رمضان بود و در محافل مذهبی شبانه به ویژه در مساجد از جریان دستگیری­­‌ها، اختناق سیاسی و اهانت به مقدسات مذهبی انتقاد می‌­شد و روزها راهپیمایی­‌ها نتیجه هم­‌اندیشی‌­های شبانه بود.

این واقعه پیامدهای جبران‌­ناپذیری را برای محمدرضا شاه پهلوی به دنبال داشت. تصمیم حکومت برای مقابله با تظاهرکنندگان فروریخت زیرا اساس تصور رژیم از ثمربخش بودن استراتژی­‌های مرسوم برای خنثی­‌سازی خواسته­‌های معترضان مانند سرکوب و یا سازش مصلحتی با مخالفان باطل گردید. از سوی دیگر، طرح حکومت نظامی که از نگاه مشاوران امنیتی و ساواک، سیاستی خلل­‌ناپذیر در به‌ زمین‌خوردن مخالفان و ایجاد امنیت بود در عمل شکست خورد.

سایر نتایج خسارت­بار واقعه 17 شهریور مربوط به درهم شکستن اقتدار و تدبیر ارتش و دولت بود. رخدادهای 17 شهریور با رسالت اصلی ارتش همخوانی نداشت زیرا ارتش وظیفه حفظ امنیّت مرزها و صیانت از کشور را در مقابل ارعاب­‌ها و تنش­‌های خارجی است، درحالیکه در شرایط حکومت نظامی، ارتش تحت امر نیروهای نظامی شورای امنیت استان مستقر در فرمانداری­‌ها بود و به عنوان عامل سرکوبگر معترضان عمل می­‌کرد.

همچنین ادامه اعتصاب­‌های سراسری که نظام اقتصادی و تداوم حکمرانی پهلوی را متزلزل ساخت از دیگر تبعات مهم این واقعه بود زیرا سرمایه­‌داران کشور از رکود اقتصادی هراسان شدند و از سرمایه­‌گذاری جدید در اخل کشور واهمه داشتند و با جدیت اجتناب می­‌کردند؛ لذا، فرایند افزایش خروج سرمایه و ذخایر ارزی کشور ادامه یافت و معضل بیکاری سیر صعودی را پیش گرفت و افول نظام شاهنشاهی و تمام برنامه­‌های ملّی آن شدّت یافت.

تحقیق و تنظیم:بیگلری

منابع:

Yun.ir/ c9hr1f

Yun.ir/kxsrq9

Yun.ir/yyi3m6